Darowizna to jedna z najpopularniejszych form przekazywania majątku w rodzinie, zwłaszcza między rodzicami a dziećmi. Jest to akt prawny, na mocy którego darczyńca przekazuje obdarowanemu określony majątek bez wynagrodzenia. Choć darowizna jest gestem wynikającym z chęci wsparcia bliskiej osoby, to jednak wiąże się z określonymi formalnościami oraz konsekwencjami prawnymi i podatkowymi. Co ważne, w przypadku gdy dziecko nie ukończyło 18 roku życia, dopełnienie formalności będzie spoczywało na rodzicach. Dlatego w tym artykule przedstawimy, na co należy zwrócić uwagę przy darowiźnie dla dziecka oraz jakie kroki formalne należy podjąć, aby darowizna była ważna i nie pociągała za sobą nieprzewidzianych konsekwencji.
Czym jest darowizna?
Zgodnie z Kodeksem cywilnym darowizna to umowa, na mocy której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Może ona obejmować zarówno przekazanie rzeczy ruchomej (np. samochodu, biżuterii), nieruchomości (np. mieszkania, działki), jak i praw majątkowych (np. udziałów w spółce). Darowizna może być dokonana w formie ustnej lub pisemnej, choć dla niektórych rodzajów darowizn, jak np. darowizny nieruchomości, wymagane jest zachowanie formy aktu notarialnego.
Jakie są korzyści z darowizny dla dziecka?
Darowizna dla dziecka jest korzystnym rozwiązaniem z kilku powodów. W praktyce darowizny na rzecz dziecka służą zapewnieniu mu wsparcia finansowego na przyszłość, na przykład przy zakupie mieszkania czy rozpoczęciu działalności gospodarczej. Pozwala również uniknąć dodatkowych formalności związanych z postępowaniem spadkowym.
Formalności związane z darowizną
Aby darowizna była ważna, musi zostać dokonana zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. W przypadku darowizn rzeczy ruchomych, umowa może zostać zawarta ustnie, jednakże warto zachować formę pisemną dla celów dowodowych.
W przypadku darowizny nieruchomości, umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że do czasu uzyskania pełnoletniości przez dziecko, to rodzic legitymujący się pełną władzą rodzicielską sprawuje pieczę nad jego majątkiem. Jeśli oboje rodziców posiadają pełną władzę rodzicielską, zarząd majątkiem dziecka jest sprawowany wspólnie.
Gdy rodzice chcą przekazać darowiznę dziecku, to dochodzi do sytuacji, w której rodzice działają we własnym imieniu, a jednocześnie działają w imieniu dziecka. Czy takie rozwiązanie jest zgodne z prawem?
Przepisy kodeksu rodzinnego zastrzegają, że żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka, przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka – mowa tu właśnie o darowiźnie - albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania – wyjaśnia adwokat dr Agata Koschel-Sturzbecher.
Oznacza to, że takie rozwiązanie nie sprzeciwia się regulacjom prawnym. Jednak warto pamiętać, że w niektórych przypadkach może być wymagana dodatkowo zgoda Sądu. W świetle przepisów prawa, zezwolenie Sądu jest niezbędne dla dokonania przez rodziców czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Wśród takich czynności wymienia się przede wszystkim darowizny mieszkania dla dziecka obciążone hipoteką lub służebnością. Sąd przed udzieleniem zezwolenia ocenia, czy darowizna jest korzystna dla dziecka i czy nie narusza jego interesów.
Jeśli umowa darowizny dotyczy nieruchomości w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich, nie pociąga ona żadnych zobowiązań cywilnoprawnych wobec nich, dzięki czemu w takim przypadku zgoda Sądu nie jest wymagana.
Co trzeba zrobić po otrzymaniu darowizny?
Darowizny między najbliższymi członkami rodziny (tzw. grupa I, do której należą m.in. rodzice i dzieci) są zwolnione z podatku od spadków i darowizn, pod warunkiem, że zostaną zgłoszone do urzędu skarbowego w odpowiednim terminie. W przypadku darowizny pieniężnej lub rzeczowej o wartości przekraczającej kwotę wolną od podatku (w 2024 roku wynosi ona 10 434 zł), obdarowany ma obowiązek zgłoszenia darowizny na formularzu SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny. Brak zgłoszenia darowizny w terminie powoduje utratę prawa do zwolnienia podatkowego, co może skutkować koniecznością zapłaty podatku.
Jeśli darowizna została dokonana na rzecz dziecka, które jest niepełnoletnie, nie może ono samodzielnie zgłosić darowizny – jest to obowiązek leżący po stronie rodziców, którzy zarządzają majątkiem dziecka. Gdy przedmiotem darowizny jest nieruchomość, trzeba pamiętać również o złożeniu wniosku o wpis w księdze wieczystej, by odnotować zmianę właściciela.
Darowizna a alimenty
Często pojawia się pytanie, czy darowizna dokonana przez rodzica na rzecz dziecka może mieć wpływ na obowiązek alimentacyjny. Przepisy kodeksu rodzinnego wskazują, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Innymi słowy, zasadniczo, dokonanie darowizny nie zwalnia rodzica z obowiązku alimentacyjnego, jednak darowizna powiększa majątek dziecka, a to może prowadzić do sytuacji, że dochody z tego majątku w pełni pozwolą pokryć jego koszty utrzymania. W takim wypadku możemy mieć do czynienia z sytuacją, w której rodzice nie będą zobowiązani do alimentów wobec dziecka.
Czy darowiznę wobec dziecka można odwołać?
Odwołanie darowizny jest możliwe, ale tylko w ściśle określonych przypadkach. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, darczyńca może odwołać darowiznę, jeśli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Rażąca niewdzięczność to pojęcie szerokie i może obejmować różne działania, takie jak przemoc wobec darczyńcy, odmowa pomocy w chorobie, obmawianie darczyńcy czy inne ciężkie naruszenia norm społecznych.
W sytuacji, gdy obdarowanym jest osoba małoletnia, jej postępowanie należy oceniać z uwzględnieniem poziomu zrozumienia, jakiego można oczekiwać od dziecka w danym wieku. Trzeba brać pod uwagę specyficzny dla wieku sposób postrzegania i interpretowania różnych interakcji społecznych, który często jest bardziej emocjonalny oraz charakteryzuje się wyrazistszym okazywaniem uczuć niż w przypadku osób dorosłych.
Wsparcie merytoryczne: Kancelaria Adwokacka Koschel-Sturzbecher Poznań
