Ilu jest w Polsce emerytów? Wg danych GUS za 2020 rok, ich liczba przekroczyła 7 milionów. W ciągu 20 lat zwiększyła się z 4,6 mln do niemal 7,1 milionów, czyli o ponad 50%. Łącznie emerytów i rencistów jest ponad 9,3 mln, czyli blisko 25% Polaków! To prowadzi do coraz większego obciążenia budżetu i funduszu emerytalnego ZUS na rzecz wypłat emerytur i rent. Jednocześnie pogłębia się różnica między wartością średniej emerytury i średniej pensji pracowniczej. Cóż począć?
Eksperci od lat ostrzegają – w związku ze zmianami demograficznymi i przybywaniem liczby emerytów oraz zmniejszaniem się liczby osób w wieku aktywności zawodowej, przy jednocześnie relatywnie niskim wieku emerytalnym w kraju, trzeba przygotować się na działania wychodzące naprzeciw tej sytuacji.
Możliwe scenariusze
Rysują się 2 główne scenariusze na najbliższe lata (oraz oczywiście niezliczona liczba wariantów mieszanych). Ale te główne mogą być takie:
- Scenariusz negatywny. W kolejnych latach znacząco wzrośnie liczba osób otrzymujących emerytury i renty, a ze względów politycznych władza stara się utrzymać te świadczenia na poziomie przynajmniej inflacji z małym plusem. W rezultacie lawinowo rosną koszty utrzymania tych świadczeń, które są nadmiernym obciążeniem dla budżetu. W coraz większej części te zobowiązania są pokrywane z jeszcze bardziej rosnącego zadłużenia państwa oraz rosnących podatków. Ale tutaj państwo napotyka na trudności. Dlatego w perspektywie kolejnych lat spada realna wartość tzw. starych emerytur i rent, szczególnie w stosunku do płac, a nowo przyznawane świadczenia emerytalne są coraz niższe;
- Scenariusz pozytywny. Dynamika wzrostu liczby emerytów i rencistów jest niższa od dynamiki wzrostu liczby uprawnionych do tych świadczeń. Czyli coraz większa liczba potencjalnych emerytów pozostaje aktywna zawodowo i nadal pracuje. Wydatki budżetu (i ZUS) nie rosną tak lawinowo, a pracujące nadal osoby Pokolenia Flexi zasilają budżet składkami i podatkami (choćby pośrednio poprzez VAT). Z tych oszczędności część przekazywana jest na zachęty do dalszej pracy oraz w formie zachęt do zatrudniania dla pracodawców. Korzyścią dla nadal pracujących osób w wieku emerytalnym jest otrzymywanie wynagrodzeń za pracę, ale i zdecydowanie wyższa emerytura, ta za kilka lat. Korzyścią dla emerytów nieaktywnych zawodowo, zwłaszcza tych od lat przebywających na emeryturze, jest większa szansa utrzymania wartości świadczeń w dłuższym okresie. Będzie też mniejsza presja na wzrost obciążeń podatkowych, by zdobyć środki, m.in., na utrzymanie funduszu emerytalnego. Korzyści odnoszą więc wszyscy.
Oczywiście warunkiem wariantu drugiego jest tworzenie przez państwo szeregu mechanizmów, które by umożliwiały i ułatwiały dłuższą aktywność zawodową Polaków. W rezultacie powinna nastąpić też zmiana postaw pracodawców w kierunku zatrudniania dojrzałych pracowników. A to wszystko przy założeniu braku kryzysu ekonomicznego w kraju i na świecie oraz utrzymującego się popytu na pracę.
Jak wydłużyć aktywność zawodową osób starszych? Postulaty do władz (każdych)!
Realną poprawę sytuacji, czyli zwiększenie szans na realizację drugiego scenariusza, można by osiągnąć dzięki:
- wprowadzeniu zachęt dla pracodawców (prawnych i finansowych) zogniskowanych na zatrudnianie osób dojrzałych,
- prowadzeniu polityki wspierania prozdrowotnego osób starszych aktywnych zawodowo,
- wdrożeniu zachęt dla osób w wieku emerytalnym do pozostania czynnym zawodowo i pobierania wynagrodzenia za tę pracę, przy zaniechaniu równoległego pobierania emerytury,
- zmianom przepisów prawa pracy o tzw. 4-letniej ochronie przedemerytalnej, która w rzeczywistości skłania do dezaktywizacji zawodowej na około 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego,
- reformie instytucji pośrednictwa pracy na rzecz aktywizacji osób 50+ i 60+.
Relacje średniej emerytury i średnich wynagrodzeń
Wg GUS sytuacja statystycznie przeciętnego emeryta ulega sukcesywnej poprawie, choć znacznie wolniej niż osób pracujących. W roku 2020 relacja średniej emerytury i przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw wynosiła 56,4%. Ten współczynnik spada. Przykładowo w 2016 r. wynosił 62,3 %. (bez składek na ubezpieczenie społeczne) i w ciągu ostatnich 20 lat utrzymywał się w granicach 60-70%. Przewiduje się, że – głównie z przyczyn wejścia w wiek emerytalny roczników, których emerytury będą naliczane w odmienny niż przed laty sposób – wskaźnik ten będzie spadał w kolejnych latach. Za 20-30 lat przeciętna emerytura może wynosić 40% czy nawet 30% i mniej przeciętnego wynagrodzenia. I nie zmienią tego zasadniczo nawet rozwiązania związane z wdrożeniem tzw. Nowego Ładu, które wprowadzić mają zwolnienia większości emerytur z podatku. Choć na efekty tych zmian podatkowych musimy jeszcze poczekać. No i pozostaje jeszcze niewiadoma – inflacja, która może wpłynąć nie tylko na spadek wartości pieniądza, ale również i tempo wzrostu gospodarczego.
I znów jedynym lekarstwem pozostaje dłuższa aktywność zawodowa
Kto może, kto da radę, kto potrafi, kto znajdzie takie możliwości, ten będzie dalej pracował lub w inny sposób będzie aktywny zawodowo. By mieć więcej środków na życie, by spełniać się zawodowo, by pozostawać w relacjach z innymi i czuć się potrzebnym, by docelowo mieć większą emeryturę. Ale „do tanga trzeba dwojga”. Receptę na to lekarstwo, którym jest dłuższa aktywność zawodowa, wystawiać mogą pracodawcy oraz państwo, poprzez tworzenie odpowiednich do tego warunków.
Podsumowanie
Nie czekając na rozwój scenariuszy czy bieg wydarzeń w naszym kraju, portal Flexi.pl – praca i aktywność 50+, wspiera większą aktywność zawodową Polaków po 50-tce i dalej w każdym wieku. Bo tylko tak – poprzez aktywność zawodową tych z nas, którzy mogą i chcą dalej pracować w różnych formach - możemy pomóc sobie, przedsiębiorcom i w rezultacie innym ludziom w naszym społeczeństwie.
Wnioski i propozycje zawarte w tym artykule są autorskimi koncepcjami Dariusza Ludwiczaka, eksperta rynku pracy 50+ portalu Flexi.pl
