Za kilka lat okaże się, że przy obecnym systemie emerytalnym osoby przechodzące na emeryturę w obecnym ustawowym wieku (60 i 65 lat) będą otrzymywały znacznie mniejsze emerytury niż obecni emeryci. Oczywiście biorąc pod uwagę ich wartość nabywczą, co przy obecnej wysokiej inflacji jest istotne. Dlatego niezwykle ważne będzie zachęcanie osób w wieku emerytalnym do dalszej pracy, a pracodawców do dalszego ich zatrudniania. Rolą państwa będzie stworzenie takich zachęt i bodźców, aby to się wszystkim opłacało. W najbliższych latach nie przewiduje się formalnego podniesienia wieku emerytalnego, ale bez względu na to, kto będzie rządził w kraju, będzie duża presja na dobrowolne przedłużanie pracy osób dojrzałych.
Jakie są główne powody do takich działań?
- Brak pracowników na rynku pracy, szczególnie w tzw. branżach tradycyjnych – mały dopływ pracowników młodszych a dopływ pracowników zza wschodniej granicy nie spełni wymogów kompetencyjnych na wielu stanowiskach.
- Wciąż zbyt niski odsetek osób aktywnych zawodowo po 50-tce (tylko 35%, przy ponad 50% w wielu krajach UE).
- Wyjście z rynku pracy znaczącej grupy osób w wieku aktywności zawodowej. W 2050 r. liczba osób 60+ będzie stanowić aż 40% ludności w Polsce.
- Brak możliwości finansowania przez pracujących utrzymania tylu emerytów. Obecnie na 1 emeryta przypada już tylko niespełna 3 pracujących, za kilka i kilkanaście lat już tylko 2 a potem 1 pracujący. Jakież wysokie musiałoby być ich obciążenie podatkami i składami, by utrzymać armię emerytów?
- Rośnie świadomość osób z Pokolenia Flexi o potrzebie dłuższej pracy. Oczywiście w sytuacji, gdy jest to możliwe, tak od strony możliwości zatrudnienia, jak i sił, zdrowia oraz motywacji.
- Dłuższa praca to większa przyszła emerytura, wyższe bieżące dochody, poczucie przynależności i przydatności, kontakt z ludźmi oraz możliwość samorealizacji. Oczywiście zależnie od rodzaju pracy i indywidualnych preferencji.
Wiele wskazuje na to, że Polacy będą musieli bardziej świadomie zmierzyć się z potrzebą pracy dłuższej niż do 60. czy 65. roku życia, jeśli będą chcieli mieć godziwe emerytury. Warto przy tym zadać sobie pytanie: Czy nasz model najniższego wieku emerytalnego w Europie (szczególnie dla kobiet) jest najlepszy, a inne państwa mają wyższy wiek, bo np. nie szanują Seniorów w swoich krajach? A może jednak ich decyzje są bardziej racjonalne i oparte na ocenie sytuacji demograficznej oraz chcą oni lepiej zabezpieczyć swoich dojrzałych obywateli przed pauperyzacją?
A jak to dotąd wyglądało? Przyczyny i skutki podejścia „byle do emerytury”
Jak dotąd wczesne przechodzenie na emeryturę spotkało się z dużą aprobatą społeczną. Polacy w wieku przedemerytalnym zwykle chcieli jak najszybciej kończyć pracę z powodu zmęczenia, znużenia, braku satysfakcji, rutyny oraz braku zdrowia. Do tego dochodziły przyczyny rodzinne, w tym opieka nad wnukami czy też jeszcze starszymi rodzicami lub prace dodatkowe w tzw. szarej strefie. Wymarzona emerytura stawała się celem samym w sobie. Przy takim podejściu spadała motywacja do pracy i zaangażowanie w ostatnich latach przed emeryturą. Dlatego pracodawcy zwykle nie inwestowali już w nich, a i często pozbywali się takich osób jeszcze przed osiągnięciem tzw. 4-letniego okresu ochrony przedemerytalnej. Tym bardziej zniechęcało to osoby dojrzałe do aktywności zawodowej. Ale to się na szczęście zaczyna zmieniać! Pomału, ale rośnie aktywność zawodowa osób w wieku emerytalnym. Z pewnością w kolejnych latach zacznie działać motywacja finansowa do dłuższej aktywności zawodowej. Za kilkanaście lat dobiegnie końca wliczanie do emerytury zgromadzonej do końca lat 90-tych kapitału początkowego, co również wpłynie na wysokość świadczeń emerytalnych. Eksperci przewidują wiele zmian w kolejnych latach, które mogą radykalnie zmienić system emerytalny. Ale każdy wariant zakłada wyższy wiek emerytalny (formalny lub praktyczny).
Ilu jest Polaków w wieku 60+ i jak długo żyjemy?
Szacuje się, że osób po 60-tce jest około 9,8 miliona, a więc około 27% populacji mieszkańców Polski. Więcej w wieku 60+ jest kobiet niż mężczyzn. Aż 29% kobiet przekroczyło ten wiek, a tylko 22% mężczyzn. Kobiety żyją zwykle dłużej. Przewidywany przeciętny czas życia mężczyzn wyliczono na 72,6 roku, a kobiet na 80,7 roku. I jest on nieco krótszy niż jeszcze ten sprzed pandemii. Ufajmy, że średnia długość wieku będzie nadal rosła.
Dariusz Ludwiczak – ekonomista i socjolog, doświadczony menedżer HR, ekspert rynku pracy 50+, dla Flexi.pl
